Słowem wstępu
Natężenie dyskusji o powstającym polskim rynku biometanu jest wprost proporcjonalne do rosnących oczekiwań polskiego biometanowego local content i zagranicznych inwestorów, gotowych wspólnie budować zeroemisyjną gospodarkę w Polsce. Jednocześnie, w świetle procedowanych obecnie regulacji prawnych dla biometanu powstają wątpliwości, czy pozwolą one zazielenić sektor gazowy i czy spodziewana liberalizacja wytwarzania biometanu, wprost przeciwnie do założeń, doprowadzi do przeregulowania jeszcze niepowstałego rynku – projektowane regulacje prawne dla biometanu komentują Wojciech Wrochna i Aleksandra Pinkas z Kancelarii Kochański & Partners.
Potencjał biometanu
Od kilku lat branża energii intensywnie angażuje się we wdrażanie technologii nisko- i zeroemisyjnych, które mają przybliżyć polski sektor energetyczny do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Jednocześnie dane o rynku energii wskazują, że udział węgla w produkcji energii elektrycznej brutto (miks energetyczny) wciąż przekracza 70% w stosunku do nieco ponad 20% OZE; w elektroenergetyce i ciepłownictwie zużywane jest ok. 45 mln ton węgla kamiennego i ponad 117 Pj gazu ziemnego (ok. 1/3 w ciepłownictwie), a wytwarzanie gazu następuje wyłącznie z gazu ziemnego. Proces transformacji energetycznej przybiera najbardziej progresywny wymiar w sektorze elektroenergetycznym, w którym dynamicznie rośnie wolumen mocy zainstalowanej odnawialnych źródeł energii (OZE), będący obecnie na poziomie ponad 35%, lecz dalsze istotne zwiększanie udziału OZE ograniczone jest problemem przepustowości sieci (operatorzy w l. 2015-2021 wydali ponad 6 tys. odmów przyłączenia o łącznej mocy ponad 30 GW). Natomiast w daleko tyle pozostaje sytuacja w ciepłownictwie i gazownictwie. Wykorzystywany w tych sektorach gaz ziemny, określany jest przez unijną taksonomię jako paliwo przejściowe, stąd mając na względzie przyjęte ambicje klimatyczne konieczne jest wdrożenie paliw, które obniżą poziom emisji gazów cieplarnianych, a także będą stabilizowały rynek wewnętrzny UE przed wahaniami cen gazu. Inwestycje w wodór, choć bardzo pożądane, mają przed sobą wiele wyzwań – od kosztów po przesył i ilość OZE niezbędną do jego wyprodukowania. W związku z tym ważnym elementem mogą być inwestycje w biogazownie rolnicze jako pozwalające na wytwarzanie zeroemisyjnej energii i ciepła (z biogazu rolniczego można produkować energię elektryczną i cieplną) oraz gazu (w biogazowniach rolniczych w procesie uszlachetnienia biogazu może być wytwarzany biometan i zatłaczany do sieci gazowych przy spełnieniu określonych parametrów jakościowych). W związku z tym, skierowanie produkcji biogazowni rolniczych na wytwarzanie energii, ciepła i gazu (biometanu) jest nie tylko możliwe ze względu na wysoki potencjał obszarowy 1 i odpadowy 2 (w tym także możliwość wykorzystania powstałego z biogazu rolniczego pofermentu jako nawozu), ale także wielkoskalowy rozwój tej technologii przyspieszyłby osiągnięcie celów transformacji klimatyczno-energetycznej.
Uwolnienie czy zamrożenie biometanu?
W obowiązującym stanie prawnym brak jest regulacji dla biometanu. Pomimo że w polskim prawie nie funkcjonuje definicja biometanu, to rozporządzenie określające funkcjonowanie sieci gazowych3 dopuszcza możliwość zatłoczenia biogazu rolniczego do sieci przy spełnieniu określonych w tym rozporządzeniu parametrów. Należy jednak zauważyć, że definicja paliw gazowych w rozumieniu Prawa energetycznego4, obejmująca gaz ziemny i biogaz rolniczy powoduje, że ww. rozporządzenie jednolicie określa parametry jakościowe dla zatłoczenia tych gazów do sieci. Ponadto ze względu na wspomniane parametry jakościowe nie można postawić znaku równości pomiędzy biogazem rolniczym a biometanem (biometan wytwarzany jest w procesie oczyszczenia biogazu rolniczego, by możliwe było wprowadzanie go do sieci dostosowanej do przesyłu gazu ziemnego, a perspektywa budowy odrębnych sieci biometanowych, podobnie jak wodorowych, pozostaje odległa).
Procedowany projekt nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii i niektórych innych ustaw5 wprowadza szereg regulacji dla biometanu, które przedstawiamy i komentujemy poniżej.
Projekt nowelizacji przewiduje wprowadzenie definicji biometanu w brzmieniu: gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, poddanych procesowi oczyszczenia, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej środkami transportu innymi niż sieci gazowe, lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych bez konieczności jego transportu.
Definicja w proponowanym brzmieniu wskazuje expressis verbis możliwość wykorzystania biometanu do przesyłu gazu ziemnego. Ustawodawca rozszerzy także definicję paliw gazowych o biometan. Działalność w zakresie wytwarzania biometanu z biogazu lub z mieszaniny biogazu i biogazu rolniczego będzie działalnością regulowaną. Wytwórca biometanu zobowiązany będzie do wpisu do: (i) rejestru wytwórców biogazu rolniczego prowadzonego przez Dyrektora Generalnego KOWR – w przypadku wytwarzania biometanu z biogazu rolniczego albo (ii) wpisu do rejestru wytwórców biogazu prowadzonego przez Prezesa URE – w przypadku wytwarzania biometanu z biogazu. Ponadto wytwórca biometanu zobowiązany będzie m.in. do: (i) posiadania tytułu prawnego do obiektów, w których wytwarzany jest biometan i instalacji OZE służącej do wytwarzania biogazu na potrzeby wytwarzania biometanu; (ii) spełnienia w ww. obiektach wymagań przeciwpożarowych, sanitarnych i środowiskowych; (iii) niewykorzystywania surowców na potrzeby wytwarzania biometanu zanieczyszczonych substancjami innymi niż biomasa, biogaz czy biopłyny; i (iv) prowadzenia dokumentacji w zakresie ilości wytworzonego biometanu i przekazywania Prezesowi URE sprawozdań w tym zakresie (sposób prowadzenia pomiarów zostanie określony w rozporządzeniu wykonawczym).
W odniesieniu do produkcji biometanu, w spółdzielniach energetycznych wprowadzone zostanie ograniczenie wydajności instalacji do produkcji biometanu do poziomu 20 mln m3 (o połowę niższa wydajność niż w przypadku biogazowni i biogazowni rolniczych).
Wprowadzony zostanie mechanizm wspierający wytwarzanie biometanu (w ramach feed-in-premium), ale jedynie w przypadku wytwarzania biometanu z instalacji OZE o mocy zainstalowanej nie większej niż 1 MW, a więc wsparcie dedykowane jest dla rozwoju małoskalowego biometanu. Pomimo znacznego zawężenia katalogu dopuszczonych wytwórców, wprowadzone zostały liczne warunki w zakresie uzyskania dofinansowania do sprzedaży biometanu, jak m.in.: (i) złożenie deklaracji Prezesowi URE (zawierającej informacje w zakresie m.in.: wolumenu biometanu wprowadzonego do sieci; okresu sprzedaży i z załączeniem m.in.: pozwolenia na budowę; warunków przyłączeniowej; harmonogramu rzeczowo-finansowego realizacji instalacji); (ii) wniesienie opłaty rezerwacyjnej i ustanowienia gwarancji bankowej; czy (iii) uzyskanie zaświadczenia od Prezesa URE o możliwości sprzedaży biometanu. Wytwarzanie biometanu z biogazu bez wpisu do rejestru będzie skutkowało nałożeniem przez Prezesa URE na wytwórcę kary administracyjnej w wysokości 1 000 zł. Istotną regulacją będzie także wprowadzenie obowiązku operatora systemu dystrybucyjnego gazowego do wskazania alternatywnej najbliższej lokalizacji względem lokalizacji wskazanej przez wnioskodawcę, do przyłączenia instalacji służącej do wytwarzania biometanu, w przypadku udzielenia odmowy wydania warunków przyłączenia w miejscu wskazanym przez wnioskodawcę podyktowaną przyczynami technicznymi lub ekonomicznymi. Powyższe rozwiązanie umożliwi inwestorowi pozyskanie wiedzy, co do lokalizacji potencjalnie umożliwiającej uzyskanie zgody na przyłączenie oraz dokonanie analizy opłacalności i zasadności realokacji przyłącza lub całej planowanej inwestycji.
Co dalej z biometanem w Polsce?
Konkludując, procedowane rozwiązania powodują znaczne ograniczenie projektów biometanowych, ponieważ instalacje o mocy powyżej 1 MW nie będą mogły uzyskać dofinansowania, a jedynie zostaną obciążone obowiązkami administracyjnoprawnymi, tj. wpisem do rejestru związanym z szeregiem szczegółowych wymagań i sporządzaniem sprawozdań w zakresie produkowanego wolumenu biometanu. Ponadto ustawodawca nie zaplanował żadnych uproszczeń i rozwiązań przyspieszających proces inwestycyjno-budowlany związanych np. z wyłączeniem obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach czy pozwolenia na budowę. Dlatego przyjęcie nowelizacji w obecnym brzmieniu nie przyczyni się do wykorzystania pełnego potencjału biometanu na rynku energii, a tym samym rozwiązania te mogą odsunąć zainteresowanie projektami biometanowymi przez inwestorów i oddalą Polskę od realizacji celów klimatycznych.
Przypisy:
[1] Zob. Główny Urząd Statystyczny, Obszary wiejskie w Polsce w 2020 r., s. 27, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/rolnictwo/obszary-wiejskie-w-polsce-w-2020-roku,2,5.html i Główny Urząd Statystyczny, Wskaźniki zielonej gospodarki w Polsce 2019, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/wskazniki-zielonej-gospodarki-w-polsce-2020,10,2.html – tereny wiejskie stanowią ok. 93% powierzchni Polski, a z uwzględnieniem, że ok. 32% powierzchni Polski stanowią obszary chronione, to potencjał dostępnych terenów dla biometanowni jest bardzo wysoki.
[2] Zob. Magazyn Biomasa, Raport Biogaz i biometan w Polsce 2023, s. 27 i Główny Urząd Statystyczny, Ochrona środowiska w 2021 – w biogazowniach wykorzystuje się obecnie 5,7 mln ton odpadów rolno-spożywczych, a rocznie wytwarzanych jest ponad 13 mln ton odpadów komunalnych.
[3] § 38 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1158 ze zm.).
[4] art. 3 pkt 3a Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385 ze zm.).
[5] Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw [numer wykazu UC99, druk sejmowy 3279] https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=58E25EEB6CAD49A3C12589B9003BB524
Wojciech Wrochna
Partner, Szef Grupy Praktyk Energetyka, Infrastruktura i Środowisko, Kochański & Partners
Aleksandra Pinkas
Junior Associate w Praktyce Energetyka, Infrastruktura i Środowisko, Kochański & Partners
