8 listopada 2023 r. zakończył się, ogłoszony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, nabór wniosków w ramach programu „Pomoc dla przemysłu energochłonnego związana z cenami gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2023 r.”. W ramach programu przedsiębiorstwa energochłonne mogły ubiegać się o rekompensatę części kosztów zakupu energii elektrycznej i gazu ziemnego w pierwszej połowie 2023 r. poprzez skorzystanie ze wsparcia w wariancie podstawowym lub zwiększonym.
Wymogi formalne dla ubiegających się o pomoc
Do udziału w programie uprawnione były podmioty, których energochłonność osiągnęła wartość minimum 3%, a ich przeważająca działalność wykonywana była w jednej lub wielu podklasach PKD, zawierających się w sekcjach B i C. W kontekście tegorocznej edycji należy zwrócić uwagę na znaczące rozszerzenie kręgu uprawnionych do uczestnictwa w programie. Biorąc pod uwagę fakt, że suma kodów PKD zawierających się w podklasach B i C to ponad 250 kodów, z łatwością zauważyć można, że listopadowa edycja programu objęła zasadniczo całą branżę produkcyjną.
Oczywiście, wymagany poziom energochłonności przedsiębiorstwa i konieczność wykonywania przez nie działalności gospodarczej w ramach wyżej określonych sekcji PKD nie stanowiły jedynych warunków przyznania pomocy. Podmioty ubiegające się o pomoc powinny były spełniać również inne, typowo formalne kryteria, takie jak: brak zaległości podatkowych, brak zaległości w zapłacie składek na ubezpieczenia społeczne, czy brak znajdowania się w stanie likwidacji albo upadłości. Co jednak istotne, pomimo spełnienia wszystkich powyższych przesłanek, przedsiębiorca, który w na podstawie ustawy1 w okresie kwalifikowanym (tj. w 2023 r.) był uprawniony do zakupu energii elektrycznej po cenie maksymalnej, mógł wnioskować o przyznanie pomocy jedynie z tytułu kosztów zakupu gazu ziemnego. Podczas poprzedniej edycji pojęcie „uprawnionego” budziło wątpliwości interpretacyjne wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Rozważania skupiały się na tym, czy za uprawnionego należy uznać przedsiębiorcę, który skorzystał z „zamrożenia” ceny energii elektrycznej, czy jedynie został objęty katalogiem podmiotów, które mogły w tym przedmiocie złożyć wniosek do sprzedawcy energii elektrycznej. W tegorocznym programie zdecydowano się jednak rozwiać wszelkie wątpliwości i przesądzono, że „jako uprawnianego rozumie się każdy podmiot, któremu […] ustawa daje możliwość skorzystania z ceny maksymalnej, bez względu na to, czy z niej skorzystał”. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa były zatem uprawnione do złożenia wniosków jedynie z tytułu kosztów zakupu gazu ziemnego.
Rodzaje pomocy, z której mogą skorzystać przedsiębiorstwa
Tak jak i w poprzedniej edycji programu, przedsiębiorcy mogli ubiegać się o pomoc podstawową albo zwiększoną. Z pomocy zwiększonej mogły skorzystać firmy, które poza podstawowymi warunkami spełniały dodatkowe kryteria, tj.: prowadziły przeważającą działalność w branżach szczególnie narażonych na utratę konkurencyjności, a w 2023 r. odnotowały ujemny wskaźnik EBIDTA albo wskaźnik EBIDTA nie wyższy niż 60% wartości tego wskaźnika w 2021 r. Dodatkowym wymogiem wskazanym w ostatnim programie jest przedstawienie planu zmniejszenia energochłonności przedsiębiorstwa, którego koszty realizacji wyniosą co najmniej 30% otrzymanej pomocy. Kwota pomocy zwiększonej wynosić ma 80% kosztów kwalifikowanych, do 40 mln euro, liczonych łącznie dla wszystkich przedsiębiorstw powiązanych.
Problemy programowe i techniczne w składaniu wniosków
Pomimo tego, że program zapewnia możliwości uzyskania wysokiego dofinansowania, a jego budżet jest jeszcze większy niż w pierwszej edycji (ok. 5,5 mld złotych), tak samo, jak w pierwszej edycji programu, złożone wnioski nie wyczerpują puli przeznaczonych dla przedsiębiorstw środków. W ramach pierwszego naboru branża zawnioskowała o ponad 3,8 mld zł. W tym roku, pomimo większej ilości wniosków łączna kwota, o jaką zawnioskowali energochłonni to niespełna 2,5 mld zł, która nie stanowi nawet połowy budżetu. Po doświadczeniach pierwszej i drugiej edycji z pewnością można stwierdzić, że taki stan rzeczy wynika z problemów zarówno programowych, jak i technicznych.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że pomimo rozszerzenia kręgu uprawnionych do uczestnictwa w programie, próg energochłonności określony na poziomie 3% spowodował, że wiele firm już na starcie nie kwalifikowało się do pozyskania stosownej rekompensaty. W wyniku tego powstaje pewna grupa podmiotów, która nie jest uprawniona ani do skorzystania z „zamrożenia” cen energii elektrycznej, ani do wnioskowania o „refundację” z tytułu kosztów jej zakupu, w efekcie czego nie są one objęte stosownych wsparciem.
Uwagę ponownie zwrócił również bardzo krótki czas na składanie wniosków. W ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia naboru przedsiębiorcy musieli dokonać analiz finansowych, pozyskać wszelkie stosowne zaświadczenia, przeanalizować całość danych o zużyciu i kosztach energii elektrycznej oraz gazu ziemnego, a także pozyskać opinię biegłego rewidenta w zakresie przyjętych założeń, wykorzystanych dowodów oraz obliczeń w zakresie poniesionych kosztów. Dodatkowo, operator programu wymagał załączenia do wniosku szeregu dokumentów, w tym m.in. zestawienia dowodów księgowych potwierdzających poniesienie kosztów w okresie, którego dotyczył wniosek. O ile, żadnych wątpliwości nie budzi fakt, że tego rodzaju zestawienie może być przydatne w zakresie weryfikacji prawidłowości dokonanych wyliczeń, o tyle zupełnie niezrozumiałym pozostaje konieczność przedstawienia w zestawieniu np. wartości brutto wszystkich faktur. Do obliczania kosztów kwalifikowanych przyjmuje się ceny mediów bez uwzględniania innych opłat oraz podatków. Na przykładzie energii elektrycznej, koszt jej zakupu ustala się w oparciu o tzw. energię „czarną”, czyli wartość energii netto, bez uwzględniania opłat za dystrybucję, opłaty mocowej, marży sprzedawcy, podatku VAT, akcyzy, kosztów związanych ze świadectwami pochodzenia i wszelkich innych opłat. Przedsiębiorcy przy wyliczaniu kosztów kwalifikowanych musieli brać pod uwagę zużycie energii elektrycznej i gazu ziemnego wraz z ich cenami „netto”, a do zestawienia wymaganego przez NFOŚiGW wpisywać zupełnie nieprzydatne wartości. Konieczność przedstawiania w zestawieniu faktur wartości brutto nie ma podstaw w założeniach programu i stanowiła poważną przeszkodę w terminowym złożeniu wniosków. Dodatkowo, problemy powstawały na gruncie samego „wgrywania” wniosku do systemu2. W momencie, gdy zalogowanych było wielu użytkowników, chcących złożyć wniosek o dofinansowanie, utrudnione stawało się wypełnienie i poprawne wczytanie wszystkich danych i załączników.
Pozytywne aspekty wprowadzonych zmian w tegorocznej edycji programu tekst nagłówka
Pomimo formalnych trudności i krótkiego czasu na składanie wniosków, z całą pewnością pozytywnie należy ocenić rozszerzenie katalogu uprawnionych do dofinansowania podmiotów. W trakcie poprzedniej edycji do programu nie kwalifikowała się, chociażby w całości branża papiernicza, podczas gdy w Polsce jest to bardzo rozwinięty sektor przemysłu. Zapewniając szersze możliwości ubiegania się o „refundację” kosztów energii elektrycznej i gazu ziemnego, program miał szansę dotrzeć do większej ilości potrzebujących jej przedsiębiorstw. Pamiętać trzeba o tym, że mimo tego, iż koszty mediów stopniowo spadają i nie są już tak drastyczne, wiele umów łączących przedsiębiorców ze sprzedawcami energii elektrycznej lub gazu ziemnego, opiera się na wysokich cenach z zeszłego roku. Dlatego tak ważna jest pomoc branży przemysłowej, która dzięki tego rodzaju dofinansowaniom ma szansę kontynuować swój rozwój i utrzymać miejsca pracy znaczącej części społeczeństwa.8 listopada 2023 r. zakończył się, ogłoszony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, nabór wniosków w ramach programu „Pomoc dla przemysłu energochłonnego związana z cenami gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2023 r.”. W ramach programu przedsiębiorstwa energochłonne mogły ubiegać się o rekompensatę części kosztów zakupu energii elektrycznej i gazu ziemnego w pierwszej połowie 2023 r. poprzez skorzystanie ze wsparcia w wariancie podstawowym lub zwiększonym.
Przypisy:
[1] Ustawa z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 r.
[2] Wnioski do NFOŚiGW składane są przez Generator wniosków o dofinansowanie
Katarzyna Bagińska
Polowiec i Wspólnicy sp. j.
