4 listopada 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 r. („ustawa o zamrożeniu cen”). Zgodnie z ustawą przedsiębiorstwa obrotu energią elektryczną zobowiązane są, od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r., do stosowania cen maksymalnych w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi.
Ceny maksymalne energii elektrycznej
Odbiorcami uprawnionymi w rozumieniu ustawy są m.in. gospodarstwa domowe dla których cena maksymalna wynosi 693 zł/MWh oraz mikro, mali i średni przedsiębiorcy, dla których cenę maksymalną ustanowiono na poziomie 785 zł/MWh. Przedsiębiorstwo obrotu, w określonych przypadkach, musi również stosować rozliczenie „wstecz”. Taka sytuacja będzie miała miejsce jeżeli umowy zawarte lub zmienione zostały po 23 lutego 2022 r. lub w przypadku tzw. „klików”. Aby skorzystać z zamrożenia cen odbiorcy, za wyjątkiem gospodarstw domowych, musieli złożyć stosowne oświadczenia do dnia 30 listopada 2022 r. Przedsiębiorstwo obrotu zobowiązane jest również do dołączania do faktur wystawionych po 1 grudnia 2022 r. informacji o wpływie ustawy na cenę energii elektrycznej dla odbiorców uprawnionych.
System opustów za obniżenie zużycia energii elektrycznej
Ustawa wprowadza również system upustu za obniżenie zużycia energii elektrycznej. Jeżeli w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. zużycie wyniesie nie więcej niż 90% średniego rocznego zużycia energii elektrycznej tego odbiorcy z okresu od dnia 1 stycznia 2018 r. do dnia 31 grudnia 2022 r., przedsiębiorstwo obrotu w 2024 r. stosuje upust stanowiący równowartość 10% łącznej kwoty rozliczenia sprzedaży energii elektrycznej poniesionej od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.
Rekompensata dla przedsiębiorstwa obrotu
Z tytułu stosowania cen maksymalnych przedsiębiorstwo obrotu może ubiegać się o rekompensatę, która w zależności od podmiotu, dla którego zostały zamrożone ceny oraz terminu zawarcia umowy sprzedaży energii jest wyliczana w odmienny sposób. W przypadku korzystania z prawa do rekompensaty podmiot zobowiązany będzie do złożenia wniosku o rozliczenie rekompensaty w terminie od dnia 30 kwietnia 2024 r. do dnia 31 maja 2024 r.
Odpis na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny
Od 1 grudnia br. pojawi się również obowiązek uiszczania przez wytwórców energii elektrycznej (m.in. wykorzystujący energię wiatru, słoneczną czy paliwa ciekłe) oraz przedsiębiorstwa obrotu odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny. Odpis uiszczany będzie do 31 grudnia 2023 r. i łączyć się będzie również z obowiązkiem sprawozdawczym – zobowiązane podmioty przekazywać będą do zarządcy rozliczeń, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca, sprawozdanie potwierdzające odpis na Fundusz za poprzedni miesiąc. Co istotne, ustawa przewiduje dotkliwe sankcje za jej niestosowanie, w tym w wysokości 15% przychodu za brak odprowadzania odpisu.
Kontrowersyjne rozwiązania
Pomimo tego, iż obecna sytuacja na rynku energii niewątpliwie wymaga wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych ograniczających skutki kryzysu oraz chroniących odbiorców, nowa ustawa budzi wiele kontrowersji wśród przedstawicieli branży zarówno pod względem rozwiązań systemowych, jak i wątpliwości interpretacyjnych. Pierwsze problemy w stosowaniu ustawy napotyka się już na etapie podstawowych definicji takich jak umowa sprzedaży energii elektrycznej czy odbiorcy uprawnionego. Wytwórcom oraz przedsiębiorstwom obrotu, które do 5 grudnia po raz pierwszy będą zobowiązane do uiszczenia odpisu na Fundusz, szczególne trudności sprawia natomiast ustalenie sposobu jego wyliczenia, a co za tym idzie przewidzenia wysokości tego odpisu. Wynika to m.in. z wątpliwości co do interpretacji pojęć takich jak definicja ustawowa ceny rynkowej sprzedaży energii czy też sposób ustalenia limitu ceny (wprowadzonego rozporządzeniem) będących podstawą wyliczenia wysokości odpisu. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że pozyskanie danych niezbędnych do uwzględnienia przy jego wyliczaniu, m.in. wolumen sprzedaży energii elektrycznej w danym dniu, jest utrudnione i wymaga dodatkowych nakładów pracy ze strony zobowiązanych do uiszczania odpisu celem zebrania i przekalkulowania tych danych (w tym ze względu na konieczność pozyskiwania danych dziennych). Analizując ustawę można dojść do wniosku, że koszty zamrożenia cen energii oraz rekompensat wezmą na siebie w całości wytwórcy oraz spółki obrotu. Niewykluczone również, że śladem zamrożenia cen w 2019 r. i w tym przypadku może dojść do znacznych strat, a nawet niewypłacalności przedsiębiorstw, w tym w branży OZE, która to branża jest kluczowa dla dekarbonizacji i transformacji energetycznej kraju.
Ocena przyjętych rozwiązań
System przyjęty w ustawie o zamrożeniu cen ingeruje w rynek energii, nie uwzględniając przy tym jego specyfiki. Co więcej ustawa wymaga wprowadzenia szeregu poprawek, które umożliwią jej prawidłowe stosowanie. Pomimo tymczasowego wstrzymania, w pewnym stopniu, następstw obecnego kryzysu po stronie odbiorców, ustawa może spowodować znaczne szkody po stronie przedsiębiorstw obrotu i wytwórców, wprowadzając przy tym niepewność obrotu oraz wstrzymanie inwestycji, a co za tym idzie rozwoju rynku energii.
Iga Wojdakowska
Członek zespołu kancelarii Polowiec i Wspólnicy sp. j. Zajmuje się w szczególności zagadnieniami szeroko pojmowanego prawa nieruchomości, prawa budowlanego, planowania i zagospodarowania przestrzennego, gospodarowania odpadami, ochrony środowiska, a także prawa energetycznego oraz odnawialnych źródeł energii.
