28 lipca 2022r. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała informację o wynikach kontroli dotyczącej rozwoju morskiej energetyki wiatrowej (MEW). Wyniki kontroli nie pozostawiają wątpliwości, a wnioski z niej płynące są smutnym obrazem powolnej transformacji energetycznej w Polsce. NIK poddał zagadnienie energetyki wiatrowej w Polsce pod całościową analizę i zauważył wiele brakujących bądź mających niewystarczającą jakość elementów, które powodują, że energetyka wiatrowa na morzu w Polsce jeszcze nie istnieje i, co więcej, realizowane projekty (zarówno I, jak i II fazy wsparcia) mają „pod górkę”.
Morskie farmy potrzebne od zaraz
Morska energetyka wiatrowa jest technologią wielkoskalową i zarazem zeroemisyjną, która znacznie ogranicza ryzyko wystąpienie niedoboru mocy. Potencjał morskiej energetyki na Bałtyku, wg szacunków Wind Europe z 2019 r., to ok. 83 GW, w tym 28 GW stanowią możliwości polskich obszarów morskich. Dla porównania, według Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE), maksymalne średnioroczne oraz dobowe zapotrzebowanie na energię w Polsce w ostatnich 40 latach nie przekraczało 28GW. Oznacza to nie więcej, jak stwierdzenie faktu, że rozwój MEW leży w interesie państwa, jako gwarant jego energetycznego bezpieczeństwa.
Upłynęło już ok. 10 lat, od kiedy wydano pierwsze pozwolenia lokalizacyjne dla morskich farm wiatrowych (MFW), jednak moc zainstalowana nadal wynosi 0 MW…
Regulacje prawne dla morskich farm wiatrowych
22 stycznia 2021r. prezydent RP Andrzej Duda podpisał tzw. ustawę offshore, czyli o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych. Usprawniła ona procedury administracyjne, m.in. dotyczące określenia terminów wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zgody wodnoprawnej, pozwolenia na budowę i pozwolenia na użytkowanie. Ustawa przyznała też prawo do pokrycia ujemnego salda dla wytwórców energii elektrycznej wytworzonej w MFW o łącznej mocy do 5,9 GW. 30 marca tego samego roku, Minister Klimatu i Środowiska określił cenę maksymalną za energię elektryczną wytworzoną w MFW i wprowadzoną do sieci (319,6 PLN/MWh). Taka regulacja miała stać się zachętą dla wytwórców, jednak już wówczas ta cena została uznana za niską, nie mówiąc o wydarzeniach, jakie nadeszły niecały rok później…
Bariery, wszędzie bariery...
Raport wyróżnia kilka obszarów, które muszą ulec zdecydowanej poprawie, by uwolnić energetyczny potencjał drzemiący na polskim Bałtyku.
Po pierwsze – spóźniony raport strategiczny dotyczący rozwoju polskiej energetyki. Polityka energetyczna Polski do 2040r. została przyjęta siedem lat za późno, a ustawa Prawo energetyczne z 1997r. nic o MFW nie wspominała. dokumenty nie zawierają programu wykonawczego dotyczącego MFW, w związku z czym można stwierdzić, że temat pozostał na ówczesny okres jedynie w sferze dyskusji i dywagacji.
Po drugie, zamieszanie związane z wyborem lokalizacji portu instalacyjnego na polskim wybrzeżu spowodowało zawahanie po stronie inwestorów. Inwestorzy analizowali wybór (potencjalnego) portu instalacyjnego w Polsce, niemniej jednak wiadomym było, że port w Rønne (w Danii) i w Sassnitz-Mukran (w Niemczech) także mogą zostać przez nich wykorzystane. Jednym słowem, nie zapewniono jasnego komunikatu dla inwestorów o zamiarach i polityce państwa w zakresie morskiej energetyki wiatrowej, co jest niezbędne do podejmowania decyzji inwestycyjnych.
Procedura pozwoleń dla morskich farm wiatrowych
Co więcej, procedury dotyczące pozwoleń nie są jasne, a odpowiedzialność za ich przyznanie jest rozmyta. Z raportu wynika, że przynajmniej 11 organów (9 ministrów i Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz właściwy wójt, burmistrz lub prezydent) przeprowadza aż 23 (!) postępowania wymagające, co najmniej 40 (!!!) uzgodnień pomiędzy organami. Nie skorzystano tym samym z doświadczeń krajów z rozwiniętym sektorem morskiej energetyki wiatrowej i stracono szanse na uniknięcie błędów, jakie te kraje popełniły, gdy były na takim etapie rozwoju MFW, na jakim obecnie znajduje się Polska.
Problemy z przyłączeniem do sieci
Na dodatek, na obecną chwilę nawet farmy fotowoltaiczne małej mocy mają problem z przyłączeniem do sieci, a co dopiero 5,9 GW z projektów I fazy, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że muszą one zostać przyłączone w północnej części kraju, gdzie sieć wysokich napięć nie podoła generacji z takiej ilości mocy zainstalowanej. NIK wyróżnił możliwe zaniedbania Prezesa URE, który nie przedstawiał i nie oceniał warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem, przesyłem lub dystrybucją energii elektrycznej. Nie oceniał też on realizacji planów rozwoju operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego, ani nie zawierał propozycji zmian przepisów określających warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycznego w tym zakresie.
Apel NIK-u: „Politycy, zdejmijcie nogę z hamulca”
NIK zawnioskował do wielu osób i organów o działania, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski, tj.
- do Prezesa Rady Ministrów– o zapewnienie przeprowadzenia pogłębionej analizy dalszych możliwych uproszczeń postępowań administracyjnych związanych z inwestycjami w morską energetykę wiatrową w kierunku ich zintegrowania i przyspieszenia oraz podjęcie stosownych inicjatyw legislacyjnych w tym zakresie;
- do Ministra Infrastruktury – o rozstrzygnięcie kwestii lokalizacji portów serwisowych oraz jasnego określenia terminu, kosztów oraz źródeł finansowania inwestycji oraz o zapewnienie alternatywnych środków finansowych zarówno dla budowy portu instalacyjnego, jak i tych serwisowych, wobec przedłużającej się niepewności zatwierdzenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności;
- do Ministra Klimatu i Środowiska – o dokonanie aktualizacji wysokości inflacji i zweryfikowania zmiennych od niej zależnych przyjętych do wyliczenia ceny maksymalnej, ustalonej w dniu 30 marca 2021 r. oraz dokonanie analizy zasadności ujęcia w PEP 2040 założeń odnośnie wpływu rozwoju MEW na wypełnienie celu OZE w latach 2025-2040, a w prognozach szacowanych 28 GW możliwych do wygenerowania w obszarach morskich RP ;
- do Urzędu Regulacji Energetyki – wyjaśnianie ocen projektów planów rozwoju operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego, co do udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju, w kontekście planów ujętych w polityce energetycznej państwa, a także o monitorowanie funkcjonowania systemu elektroenergetycznego w związku z posiadanymi informacjami dotyczącymi MFW.
Czy od 2026 r. na pewno popłynie prąd z Bałtyku?
Można zacząć się zastanawiać, czy w 2026 roku, kiedy pierwsze projekty mają wygenerować energię do sieci, na pewno zobaczymy w corocznym raporcie Agencji Rynku Energii w rubryce dotyczącej zainstalowanej mocy elektrycznej w odnawialnych źródłach energii elektrycznej, pozycję „elektrownie wiatrowe na morzu”.
Wojna na Ukrainie spowodowała spustoszenie wśród polskich zakładów produkcyjnych, z których to wiele będzie uczestniczyć w tworzeniu tzw. local content dla MFW) z powodu niedoboru pracowników z Ukrainy, którzy wrócili do kraju, by walczyć, a ceny stali napompowane poprzez ceny energii elektrycznej i słabość złotówki stanowią ból głowy dla inwestorów morskiej energetyki wiatrowej.
Co dalej?
Nadszedł czas podjęcia stanowczych i odważnych decyzji (aktualizacja PEP 2040), wytężonej pracy (budowa terminalu instalacyjnego i terminalów serwisowych dla MFW oraz rozwój sieci elektroenergetycznej), a także polepszenia jakości regulacji (uproszczenie procedur dotyczących pozwoleń oraz wyznaczenie jasnych i jednoznacznych kryteriów oceny wniosków w postępowaniu rozstrzygającym).
English version
On the 28th of July, Supreme Audit Court (SAC) published the information about the inspection results in regard to offshore wind farms (OWF) in Poland. They leave no doubt about the OWFs development in Poland – the conclusions derived are a distressful picture of Polish energy transition.
SAC analysed OWFs-related matters thoroughly and noticed several points missing or having poor quality, as a result of which OWFs in the Polish Baltic Sea are non-existent and the situation of currently implemented projects (both in Phase I and Phase II of support scheme) is not to be envied.
Offshore wind farms needed right away
Offshore Wind Farms are both mass-scale and low-emissive technology, which curbs the capacity shortage risk substantially. The entire Baltic Sea potential capacity according to WindEurope report from 2019, is estimated to be circa 83 GW, 28 GW of which is on the Polish maritime area. For comparison, Polish TSO (PSE) claims that average annual and 24-hour peak energy demand have not exceeded 28 GW during the last 40 years. Well, it seems, as a matter of fact, that OWFs development is a matter of national energy security after all…
10 years flew past since first offshore land lease were given to develop OWFs, yet the capacity still stands at 0 MW.
OWFs related regulation
On the 22nd of January 2021, President of the Republic of Poland, Andrzej Duda, signed the Offshore Wind Act (OWA), which aim was to facilitate administrative procedures concerning e.g. determination of issuing the environmental permits, building permit etc. OWA constituted the Contract for Difference for the investors to develop 5,9 GW of capacity as well. 2 months later, on the 30th of March, Minister of Climate and Environment determined the maximal strike price equal to 319.6 PLN/MWh. This regulation was supposed to have become an incentive for the generators, however, already by then, this price was considered to be quite low, not to mention the events, which happened not even a full year after that.
Barriers, barriers everywhere
The report marks out a few points, in which a significant upgrade should happen in order to reveal a full, Baltic Sea energy utilisation potential.
First of all – the strategic report, Polish energy Policy until 2040 (PEP 2040) was adopted 7 years too late and the legal at “Energy Law” from year 1997 did not say a word about OWFs. Both documents do not contain an offshore wind executive plan, hence it might be concluded that this topic was left idle at that point of time.
Secondly, a confusion connected with installation port location on the Polish shore led to investors’ hesitation. They analyse (potential) installation port in Poland for their investments here, but it is widely know that ports in Rønne (Denmark) and in Sassnitz-Mukran (Germany) are also taken into consideration. In a nutshell, there was not a clear statement in regard to state’s intentions and policy in the sphere of OWFs, so crucial for investment decisions making process.
Permitting procedures
What is more, permitting procedures are unclear themselves and the responsibility who should grant them – blurred. SAC claims that at least 11 organs conduct 23 (!) proceedings, requiring at least 40 (!) agreements between organs. Therefore, Poland did not use the experience of other countries and lost the chance to learn lessons that those took when they were at the cradle of OWFs development process, as Poland is today.
Grid connection problems
In addition, nowadays even small-scale solar PV installations have problem with being granted a grid connection agreement. If that is the case, how would it be possible to connect 5.9 GW from Phase I alone to the grid? It is worth taking into account that OWFs need to be connected to the grid up north, where transmission grid is not currently able to cope with the electricity generation from such a capacity. SAC claims that President of Energy Regulatory Office (ERO) might have made several mistakes e.g. he did not assess the TSO development plans and did not present the conditions of the activities connected with electricity generation.
SAC appeals – politicians, please do take your foot off the brake!
Supreme Audit Court appealed to several people and entities to act towards maintaining Poland’s energy security through OWFs deployment i.e.:
- To Prime Minister – e.g. guaranteeing the execution of deep analysis regarding possible further regulatory barriers simplification;
- To Minister of Infrastructure – e.g. settling servicing ports’ locations issue and determining the dates, costs, sources of investment financing and providing alternative financial resources both for installation port and service ports;
- To Minister of Climate and Environment – e.g. updating inflation rates and verification of variables it depends on;
- To ERO – clarifying TSO development plan assessment in regard to renewable share in country’s energy balance.
Will we see the energy flowing from the Baltic Sea in 2026?
It is worth a while to reflect if we will see a position “Offshore Wind’ in the Energy Market Agency 2026 yearly report, where first offshore wind projects should begin power generation.
The war in Ukraine caused enormous losses in Polish production plants (a lot of which will be a part of ‘local content’ creation for OWFs) due to lack of employees from this country, who returned there to fight for their country. Moreover, OWFs investors on the Polish market do feel the pain because of steel prices being inflated on account of high electricity prices and the weakness of the Polish currency.
What to do next?
It is high time for bold and brave decisions (PEP 2040 update), hard work (installation and services ports build-out and development of transmission network) and upgrade of regulations’ quality (permitting procedures simplification and the determination of clear and unambiguous II Phase of support scheme evaluation criteria).
Źródła/ Sources (only in Polish)
[1] Najwyższa Izba Kontroli [czytaj więcej]
[2] Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli, ROZWÓJ MORSKIEJ ENERGETYKI WIATROWEJ
