Komisja Europejska (dalej: KE) przedstawiła plan RepowerEU oraz szereg innych strategii, będących odpowiedzią na trudności i zakłócenia na światowym rynku energii spowodowane inwazją Rosji na Ukrainę. Potrzeba przekształcenia europejskiego systemu energetycznego jest pilna nie tylko ze względu na przeciwdziałanie zmianom klimatu, ale też i uniezależnienie UE od rosyjskich paliw kopalnych, które są wykorzystywane jako geopolityczna siła nacisku. Komisja Europejska chce również przeznaczyć prawie 300 mld euro na realizację planu “RepowerEU”.
Transformacja energetyczna poprzez trzy obszary zmian
Zgodnie z treścią komunikatu KE zamierza przyspieszyć transformację energetyczną poprzez intensyfikację zmian w trzech obszarach: przyspieszenie poprawy efektywności energetycznej, dywersyfikacja kierunków importu surowców energetycznych oraz większe inwestycje w odnawialne źródła energii. Ponadto KE ogłosiła zamiar podwyższenia celu poziomu konsumpcji energii elektrycznej z OZE do 45% w 2030 roku.
Strategia Komisji Europejskiej wobec społeczeństwa
W strategii RepowerEU słusznie zauważono, że dramatyczny wpływ rosnących cen energii na gospodarstwa domowe dotyczy nie tylko osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, ale ma także silny wpływ na poziom życia klasy średniej. W związku z tym w RepowerEU, położono nacisk na taktykę zwiększania efektywności energetycznej poprzez „najszybszy i najtańszy sposób” walki z kryzysem energetycznym. W opublikowanym wraz RepowerEU ‘EU Save Energy Communication‘ wyszczególniono krótkoterminowe zmiany zachowań, które mogłyby zmniejszyć zapotrzebowanie na gaz i ropę naftową nawet o 5% w krótkim czasie oraz zachęcono państwa członkowskie UE do rozpoczęcia konkretnych kampanii informacyjnych skierowanych do obywateli w celu promocji zachowań, mających na celu zwiększanie oszczędności energii. KE podkreśla w komunikacie, że państwa członkowskie UE powinny stosować środki podatkowe w celu zachęcania do oszczędzania energii, takich jak obniżone stawki VAT na energooszczędne systemy grzewcze czy urządzenia.
Zakaz sprzedaży kotłów na paliwa kopalne
W komunikacie „EU Save Energy” zaproponowano nie tylko datę końca sprzedaży kotłów na paliwa kopalne w 2029 roku, ale również KE proponuje wprowadzenie zakazu dofinansowania kotłów na paliwa kopalne od 2025 roku. Należy zaznaczyć, że aby osiągnąć ambitne cele ograniczenia emisji, sam zakaz sprzedaży kotłów olejowych i gazowych nie wystarczy. Przede wszystkim potrzebna jest zdecydowana redukcja zapotrzebowania na energię w powiązaniu ze stopniowym wycofywaniem z rynku technologii na paliwa kopalne. Wprowadzenie zakazu sprzedaży kotłów na paliwa kopalne wymusi zmiany w kształcie polskiego programu „Czyste Powietrze” oraz zmianę w polityce ustanawiania uchwał antysmogowych.
Strategia dotycząca energii słonecznej
W ramach nowej strategii dotyczącej energii słonecznej (Solar Energy Strategy) UE ma dążyć do podwojenia mocy zainstalowanej energii słonecznej w UE do 2025 r. i zainstalowania 600 gigawatów do 2030 r. poprzez skrócenie procedur wydawania pozwoleń do maksymalnie trzech miesięcy i zwiększenie inwestycji. Ponadto KE chce wprowadzenia obowiązku instalowania paneli słonecznych w nowych budynkach publicznych od 2026 r. i w nowych budynkach mieszkalnych od 2029 r. Inicjatywy te mogą zachęcić obywateli do zaangażowania się w transformację energetyczną, którzy przyczynią się do niej czy to jako indywidualni prosumenci, czy też za pośrednictwem społeczności energetycznych, samodzielnie produkujących, zużywających i sprzedających energię odnawialną lub dzielących się nią. W strategii dotyczącej energii słonecznej, KE podkreśliła ponadto znaczenie zawierania większej liczby umów o zakup energii elektrycznej (PPA) w projektach związanych z fotowoltaiki. Oznacza to, że kraje unijne których regulacje utrudniają rozwój tego typu umów (np. poprzez skomplikowany proces budowy linii bezpośredniej), będą musiały wprowadzić odpowiednie zmiany.
Wpływ RepowerEU na politykę państw członkowskich UE
Plan „RepowerEU” nadal opiera się na imporcie nowych paliw kopalnych z krajów trzecich, co stwarza ryzyko eksploatacji i zwiększa narażenie na import paliw kopalnych do Unii Europejskiej, pogłębiając kryzys klimatyczny. Jednakże komunikaty zawierające propozycje regulacyjne opublikowane w ramach RepowerEU są swoistym „game changer” dla polityki energetyczno-klimatycznej państw członkowskich UE. Miejmy nadzieję, że podczas prac legislacyjnych sens tych regulacji nie zostanie wypaczony oraz umożliwią one szybszą i sprawiedliwą „zieloną” transformację UE. Regulacje prawne dotyczące energetyki i ochrony środowiska pozostają kluczowe dla osiągnięcia celów klimatycznych UE.
Autor: Bartłomiej Kupiec
