Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: „Nowelizacja”) wprowadziła mechanizm nierynkowego ograniczania wytwarzania energii w instalacjach odnawialnych źródeł energii przez operatorów systemów elektroenergetycznych. Jak wynika z uzasadnienia do nowelizacji (UC74), potrzeba wprowadzenia redysponowania wynika w szczególności ze zmian otoczenia rynku energii o charakterze strukturalnym związanych m.in. z rosnącą decentralizacją w sektorze wytwarzania, przyspieszonym rozwojem niestabilnych odnawialnych źródeł energii (zwłaszcza farm wiatrowych oraz instalacji fotowoltaicznych), w tym planami budowy morskich elektrowni wiatrowych, jak również wynikającej z europejskiej polityki klimatycznej tendencji odstawiania źródeł konwencjonalnych.
Wprowadzenie terminu „redysponowania” wraz z nowelizacją ustawy
Dotychczasowe brzmienie ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (dalej jako: „Prawo energetyczne”) nie odnosiło się bezpośrednio do pojęcia redysponowania. Istnieją jedynie przepisy, które upoważniały operatorów do wydawania wytwórcom poleceń w zakresie odstawienia, zmiany obciążenia lub odłączenia od sieci, tj. art. 11d Prawa energetycznego. Ograniczenia wynikające ze wspomnianego przepisu mogą być wprowadzane w razie wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, tj.: wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, katastrofy naturalnej albo bezpośredniego zagrożenia wystąpienia awarii technicznej, wprowadzenia embarga, blokady, ograniczenia lub braku dostaw paliw lub energii elektrycznej z innego kraju na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zakłóceń w funkcjonowaniu systemów elektroenergetycznych połączonych z krajowym systemem elektroenergetycznym, strajku lub niepokojów społecznych oraz obniżenia dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości, określonych w IRIESP lub braku możliwości ich wykorzystania 1 .
Nowelizacja wprowadziła do art. 9c Prawa energetycznego ustępy 7a–7p, zgodnie z którymi w celu równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię lub zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej, operatorzy sieci elektroenergetycznych będą mogli wydać polecenie wyłączenia jednostki wytwórczej wykorzystującej energię wiatru lub słońca lub zmniejszenia mocy wytwarzanej przez tę jednostkę wytwórczą, lub wyłączenia magazynu energii elektrycznej, lub zmiany mocy pobieranej lub wprowadzanej przez ten magazyn, co będzie podlegało rekompensacie finansowej, o której mowa w art. 13 ust. 7 rozporządzenia 2019/943.
Sytuacje, w których możliwe będzie zastosowanie redysponowania
Redysponowanie będzie mogło być zastosowane w przypadkach, o których mowa w art. 13 ust. 3 rozporządzenia 2019/943, tj., gdy:
- brak jest alternatywnego rozwiązania opartego na zasadach rynkowych;
- wyczerpano wszystkie zasoby dostępne na zasadach rynkowych;
- liczba dostępnych jednostek wytwarzania energii, magazynowania energii lub odpowiedzi odbioru jest zbyt niska, aby zapewnić skuteczną konkurencję na obszarze, na którym znajdują się odpowiednie jednostki na potrzeby świadczenia usługi
- aktualny stan sieci prowadzi do tak regularnych i przewidywalnych ograniczeń przesyłowych, że redysponowanie oparte na zasadach rynkowych doprowadziłoby do regularnego składania ofert strategicznych, co podniosłoby poziom wewnętrznych ograniczeń przesyłowych, a dane państwo członkowskie przyjęło plan działania w celu rozwiązania kwestii ograniczeń przesyłowych, albo zapewnia minimalną zdolność dostępną w obrocie międzystrefowym, zgodnie z art. 16 ust. 8 tego Rozporządzenia.
Rekompensata finansowa, o której mowa w art. 13 ust. 7 rozporządzenia 2019/943, nie będzie przysługiwać w przypadku wyłączenia jednostki wytwórczej lub zmniejszenia wytwarzania mocy przez tę jednostkę, lub wyłączenia magazynu energii elektrycznej, lub zmniejszenia pobieranej lub wprowadzanej mocy przez ten magazyn, jeżeli umowa o przyłączenie jednostki wytwórczej lub magazynu energii elektrycznej zawiera postanowienia skutkujące brakiem gwarancji niezawodnych dostaw energii elektrycznej.
Dodatkowe ustępy do ustawy dotyczące umów przyłączeniowych
Nowelizacja dodała także w art. 7 Prawa energetycznego ustęp 2e, który stanowi, iż umowa o przyłączenie jednostki wytwórczej lub magazynu energii elektrycznej – oprócz innych obligatoryjnych postanowień – zawierać musi także postanowienia uprawniające przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej do ograniczania gwarantowanej mocy przyłączeniowej, lub wprowadzania ograniczeń operacyjnych, skutkujących brakiem gwarancji niezawodnych dostaw energii elektrycznej, w celu równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię lub zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej, zgodnie z warunkami określonymi w IRIESD/IRIESP.
Jednocześnie, zgodnie z art. 31 Nowelizacji, operatorzy systemów elektroenergetycznych i użytkownicy systemu elektroenergetycznego dostosują zawarte umowy o świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej albo umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej do nowych przepisów w terminach wskazanych w Nowelizacji. Nowelizacja wprowadza zatem następcze zmiany do umów dystrybucyjnych w sytuacji, gdy umowa przyłączeniowa została już zrealizowana.
Jak słusznie wskazuje Stowarzyszenie Energetyki Odnawialnej, Rozporządzenie 2019/943 stanowi, iż czynnikiem przesądzającym o nieprzyznaniu rekompensat ma być akceptacja odpowiednich zapisów umowy przyłączeniowej przez podmiot przyłączany do sieci. Nowelizacja w praktyce powoduje, że podmioty przyłączane do sieci zostają na mocy ustawy pozbawione prawa do rekompensaty, ponieważ faktycznie nie będą dysponowały możliwością zawarcia umowy o przyłączenie do sieci dającej możliwość jej przyznania 2 .
Adekwatne zmiany w ustawie o odnawialnych źródłach energii.
Należy również zauważyć, iż Nowelizacja wprowadziła też adekwatne zmiany w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Określone zostały zasady wyłączenia odpowiedzialności wytwórcy w przypadku niedochowania zobowiązań wynikających z aukcyjnego systemu wsparcia, na skutek podporządkowania się poleceniu operatora. Jednocześnie zostało jednoznacznie przesądzone, że zobowiązanie do sprzedaży po raz pierwszy w ramach systemu aukcyjnego energii wytworzonej w instalacji OZE niezrealizowane w terminie z powodu redysponowania, uznaje się za zrealizowane wyłącznie w przypadku, gdy wytwórca rozpocznie sprzedaż po raz pierwszy w ramach systemu aukcyjnego energii wytworzonej w instalacji odnawialnego źródła energii najpóźniej w pierwszym dniu po odwołaniu polecenia 3 .
W przypadku wydania przez operatora systemu elektroenergetycznego opisywanego powyżej polecenia, wytwórca informuje operatora, do którego sieci jest przyłączony, czy i jaka część zredukowanej energii powinna zostać rozliczona w danym systemie wsparcia, w terminie 14 dni od daty wydania polecenia. W przypadku nieprzekazania przez wytwórcę tej informacji w terminie 14 dni od daty wydania polecenia, zredukowana energia nie zostanie zaliczona do realizacji zobowiązania wynikającego z systemu wsparcia.
W sytuacji zgłoszenia przez wytwórcę zaliczenia ilości energii elektrycznej niewyprodukowanej w instalacji odnawialnego źródła energii w wyniku polecenia wydanego przez właściwego OSD lub OSP do realizacji zobowiązania wynikającego z systemu aukcyjnego, operator ten informuje operatora rozliczeń energii odnawialnej oraz Prezesa URE o ilości energii zaliczonej do realizacji zobowiązania w terminie do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło wykonanie polecenia.
Za niestosowanie się do opisanych poleceń OSD lub OSP przewidziano sankcję w postaci kary pieniężnej, zgodnie z pkt 27a w ust. 1 art. 56 Prawa energetycznego. Kara ta nie może być niższa niż 10 000 zł i wyższa niż 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może być niższa niż 10 000 zł i nie może być wyższa niż 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.
Przypisy:
[1] Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=3237, dostęp 25 września 2023 r.
[2] Stanowisko Stowarzyszenia Energii Odnawialnej dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii (projekt UC 74), http://seo.org.pl/wp-content/uploads/2023/05/Stanowisko-SEO-rekompensaty-uPE-10052023.pdf, dostęp 25 września 2023 r.
[3] Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=3237, dostęp 25 września 2023 r.
Michał Giżewski
radca prawny, associate w DLA Piper
