Proces blendingu gazu ziemnego i wodoru można rozpatrywać na płaszczyźnie polityki energetycznej UE, możliwości technicznych sieci gazowych oraz regulacji prawnych. Zgodnie z politycznymi założeniami UE kluczową rolę w procesie dekarbonizacji systemu gazowego ma odegrać wodór odnawialny. Unijna strategia wodorowa skupia się na transporcie i wykorzystaniu wodoru w jego czystej postaci, ograniczając możliwość blendingu wodoru i gazu ziemnego. Analizując przeprowadzone badania techniczne, należy wskazać, że domieszkowanie wodoru do sieci gazu ziemnego jest technicznie wykonalne. Szacuje się, że procentowa wartość mieszania (2-10% w ujęciu objętościowym) jest możliwa do wykonania przy niewielkich nakładach w instniejącą infrastrukturę gazową państw członkowskich. Jednocześnie badacze wskazują, że technicznie wykonalne wydaje się maksymalne mieszanie do 20% wodoru[1]. Niniejszy artykuł skupia się na unijnych aspektach regulacyjnych procesu blendingu, jakie zostały zawarte w rozporządzeniu[2] i dyrektywie[3] wodorowo-gazowej.
Między unijnym celem energetycznym a swobodą państw członkowskich
Kwestie domieszkowania wodoru do systemu gazowego zostały uregulowane w preambule rozporządzenia i dyrektywy wodorowo-gazowej. Jak wskakują teoretycy prawa europejskiego, preambuły aktów unijnych mają charakter swoistego kompasu dla interpretacji szczegółowych przepisów po niej następujących[4]. Rozporządzenie i dyrektywa wodorowo-gazowa jednoznacznie wskazuje, że „produkcja i stosowanie wodoru w czystej postaci oraz jego transport za pomocą specjalnego systemu wodorowego powinny być traktowane priorytetowo”. Stwierdzenie to potwierdza, że głównym założeniem UE jest budowa wspólnego rynku wodoru, gdzie wodór będzie spełniał kryteria czystości.
Jednocześnie unijne przepisy dają swobodę regulacyjną państwom członkowskim w stosowaniu domieszek wodoru w krajowych systemach gazu ziemnego. To oznacza, że UE nie zabrania blendingu wodoru z gazem ziemnym w sieciach gazowych, daje swobodę uregulowania tej kwestii w krajowych aktach prawnych państw członkowskim. Unia jednoznacznie wskazuje, że domieszkowanie wodoru w systemie gazu ziemnego należy stosować tylko w ostateczności.
Widmo dezintegracji rynku gazu ziemnego w UE
Niewątpliwie wyzwaniem regulacyjnym, przed jakim stają państwa członkowskie UE w zakresie procesu blendingu gazu ziemnego i wodoru to integracja rynku wewnętrzenego gazu ziemnego, a w szczególności ścisła koordynacja transgranicznej swobodny przepływu w punktach połączeń międzynarodowych. Idealnym rozwiązaniem jest określenie ogólnounijnego dozwolonego pułapu zawartości domieszek wodoru dodawanych do gazu ziemnego w transgranicznych punktach połączeń międzysystemowych między państwami członkowskim UE. Sąsiadujący ze sobą operatorzy systemu przesyłowego gazu powinni mieć również swobodę uzgadniania wyższych lub niższych poziomów domieszkowania wodoru. Konieczne jest również, aby mieszaniny wodoru w systemie gazu ziemnego były dostosowane do specyfikacji technicznych akceptowalnych dla odbiorców, co ma szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa dokonywanych dostaw.
Realizacja wskazanych założeń wymaga zwiększonych wymogów w zakresie przejrzystości parametrów jakości mieszanin wodoru. W konsekwencji zmianie ulegną obowiązki dotyczące monitorowania i sprawozdawczości procesu blendlingu. Operatorzy systemów przesyłowych gazu będą czuwać nad jakością gazu ziemnego i zarządzać domieszkowaniem wodoru w systemie gazu. Również ENTSO gazu przypisano zadanie przyjęcia sprawozdań z monitorowania jakości gazu do 1 stycznia 2025 r., a następnie co dwa lata. W ramach tych sprawozdań ENTSO gazu jest zobowiązane do umieszczenia informacji w zakresie (art. 26 ust. 3 lit h, rozporządzenia UE):
- zmiany poziomu i ilości domieszek wodoru w systemie gazu ziemnego,
- prognoz oczekiwanych ilości domieszek wodoru w systemie gazu,
- wpływu domieszek wodoru na przepływy transgraniczne,
- różnice specyfikacji poziomów domieszkowania oraz sposobu postępowania w takich przypadkach.
Domieszkowanie wodoru do systemu gazowego w Polsce
Polskie prawodawstwo przewiduje możliwość blendingu gazu ziemnego i wodoru w istniejących sieciach gazowych, o czym świadczy § 38 ust. 1a rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego. Zgodnie z przywołanym przepisem dopuszcza się zawartość wodoru w paliwach gazowych na poziomie nie wyższym niż 10% [mol/mol]. Uznano, że taka możliwość istnieje w przypadku, gdy urządzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego, instalacje i sieci są dostosowane do przesyłania paliw gazowych o wyższej zawartości wodoru w sposób zapewniający bezpieczeństwo urządzeń odbiorców końcowych.
Podmiotem odpowiedzialnym za ocenę techniczną infrastruktury wykorzystywanej do mieszania gazu ziemnego i wodoru w sieciach gazowych jest Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy. Należy wskazać, że Instytut wydał już pierwsze certyfikaty dla rur z polietylenu PE100-RC, które są przeznaczone do budowy sieci gazowych dedykowanych do paliw gazowych z zawartością wodoru do 100%, lub 100 % wodoru[5]. Pierwszym podmiotem w Polsce, który otrzymał certyfikat do przesyłu paliwa gazowego z domieszką wodoru gazociągami polietylenu relacji Jelenia Góra – Piechowice jest operator systemu dystrybucyjnego gazu – Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o.[6].
Również w czerwcu tego roku PSG sp. zo.o. otrzymało Świadectwo Oceny Technicznej potwierdzający gotowość spółki do przesyłu paliwa gazowego z domieszką wodoru stalowymi gazociągami relacji Biernatki – Legnica[7]. Warto wskazać, że stalowe rury są szczególnie trudne do zabezpieczenia przed korozją wywoływaną przez wodór, jednak dzięki zaawansowanej technologii znaleziono skuteczne rozwiązanie.
Agnieszka Górka
Associate w Kancelarii Kozłowski Tomasik Oszczak sp.k., członkini Stowarzyszenia „Z energią o prawie”
[1]Jochen Bard, Norman Gerhardt, Patrick Selzam, Michael Beil, Dr. Martin Wiemer, Maike Buddensiek, The Limitations of hydrogen blending in the european gas grid, Fraunhofer IEE, January 2022.
[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków wewnętrznych gazu odnawialnego, gazu ziemnego i wodoru, zmiany rozporządzeń (UE) nr 1227/2011, (UE) 2017/1938, (UE) 2019/942 i (UE) 2022/869 oraz decyzji (UE) 2017/684, a także uchylenia rozporządzenia (WE) nr 715/2009 (wersja przekształcona).
[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków wewnętrznych gazu odnawialnego, gazu ziemnego i wodoru, prawie wspólnych zasad rynków wewnętrznych gazu odnawialnego, gazu ziemnego i wodoru, zmieniająca dyrektywę (UE) 2023/1791 i uchylająca dyrektywę 2009/73/WE (wersja przekształcona).
[4] Tomasz Kocowski, Jak interpreować prawo unii europejskiej [w:] Palestra Pismo Adwokatury Polskiej 5-6/2014.
[5] Pierwszy certyfikat H2INiG wydany dla wyrobów dedykowanych gospodarce wodorowej, zob. https://www.inig.pl/aktualnosci/1247-pierwszy-certyfikat-h2inig-wydany-dla-wyrobow-dedykowanych-gospodarce-wodorowej (dostęp: 19.06.2024 r.).
[6] PSG z pierwszym w Polsce gazociągiem do przesyłu wodoru, zob. https://www.psgaz.pl/aktualnosci/psg-z-pierwszym-w-polsce-gazociagiem-do-przesylu-wodoru (dostęp: 19.06.2024 r.).
[7] PSG z pierwszym w Polsce gazociągiem stalowym do przesyłu wodoru, zob. https://www.psgaz.pl/aktualnosci/psg-z-pierwszym-w-polsce-gazociagiem-stalowym-do-przesylu-wodoru (dostęp: 19.06.2024 r.).
